110. rocznica śmierci Stanisława Wyspiańskiego

 

Program wydarzeń, Cricoteka, ul. Nadwiślańska 2–4, 28 XI 2017, godziny 11:00 – 19:00 (wstęp wolny):

Projekcja dźwiękowa fragmentów wypowiedzi Tadeusza Kantora na temat Stanisława Wyspiańskiego i zaczerpniętych od niego inspiracji: Spotkanie w 80. rocznicę śmierci Stanisława Wyspiańskiego, Cricoteka, 9.12.1987, (wybrane punkty w przestrzeni Cricoteki).

Projekcja fotografii archiwalnych związanych z inspiracją twórczością Stanisława Wyspiańskiego w dziele Tadeusza Kantora (sala edukacyjna).

Elementy związane z wpływami Stanisława Wyspiańskiego na twórczość Tadeusza Kantora w przestrzeni wystawy stałej.

_

Muszę powiedzieć, że właściwie powinno się mówić Pan Wyspiański. Prawda, bo to był wielki Pan. Właściwie chciałem zacząć tak trochę religijnie, że staję przed Tobą, panie Stanisławie Wyspiański, przed Twoim majestatem i w wielkim lęku, że możesz mnie odrzucić swoim znanym, bardzo inteligentnym śmiechem.

(T. Kantor podczas spotkania z publicznością z okazji jubileuszu Stanisława Wyspiańskiego, grudzień 1987 r.)

Fot. ze spektaklu Powrót Odysa (Podziemny Teatr
Niezależny, 1944), fot. Zbigniew Brzozowski

Tadeusz Kantor nigdy nie wypierał się tego, jak wielką inspiracją była dla niego twórczość Stanisława Wyspiańskiego. Podkreślając jednocześnie geniusz i wielkość swojego poprzednika, miał żal do współczesnych mu reżyserów i artystów, którzy zbyt dosłownie traktują twórczość Wyspiańskiego, odczytując go w sposób linearny i banalny.

„Powrót Odysa”, jeden z pierwszych spektakli Tadeusza Kantora, został wystawiony 22 czerwca 1944 roku. Sam Kantor opowiadał, że tego dnia gazety rozpisywały się o inwazji aliantów, co sprawiło, że odsunął on na dalszy tor estetyzm przedstawienia, na rzecz brutalnej rzeczywistości, która nieproszona i nieoczekiwana pojawiała się w przedstawieniu. „Powrót Odysa” został przygotowany w prywatnym, konspiracyjnym mieszkaniu przy ulicy Grabowskiego 3. Tak jak Wyspiański umieszczał akcję antycznych mitów w starych murach Krakowa, tak i Kantor zakorzenił „Odysa” w rzeczywistości sceniczno-wojennej. Jest to przestrzeń przywołująca na myśl bardziej zdemolowaną graciarnię niż antyczne rezydencje. Ze ścian sypie się tynk, wszędzie porozrzucano zakurzone paczki, na których siedzą zarówno widzowie, jak i aktorzy, stare deski, zabłocone koło czy ubrudzone wapnem rusztowanie, na którym spoczywa lufa armatnia. Aktorzy są zarówno bohaterami dramatu Wyspiańskiego, jak i sobą – ludźmi, którzy przetrwali wojnę. Okna, zasłonięte deskami i czarnym płótnem wedle wydanego rozporządzenia, w rzeczywistości wychodziły na budynek Schutz Polizei, co tylko potęgowało wszechogarniającą, wojenną atmosferę.

Podjęcie tematu powrotu Odysa staje się zarówno dla Kantora, jak i dla Wyspiańskiego, procederem demitologizacji utartych form i sposobu myślenia o nich. Mit ten okazał się konstytutywny dla twórczości Kantora i często powracał w jego manifestach i tekstach teoretycznych odnoszących się do idei realności niższej rangi, sam Odys zaś powrócił w spektaklu „Nigdy tu już nie powrócę” wystawionym po raz pierwszy w Mediolanie w 1988 roku.

Stanisław Wyspiański przyczynił się także być może do powstania jednego z najważniejszych dzieł Tadeusz Kantora – „Umarłej klasy”. Jednym z impulsów do rozpoczęcia myślenia o Teatrze Śmierci był niezrealizowany projekt witraża Stanisława Wyspiańskiego, który przedstawiał króla Kazimierza Wielkiego po odsłonięciu jego szczątków w krypcie wawelskiej. Artysta zdecydował się sportretować władcę nie w pełnej chwale, tylko pod postacią kościotrupa. To skłoniło Kantora do podjęcia myślenia, że pojęcie śmierci, które jest pojęciem realności najniższej rangi, jest równocześnie związane z wielkością, co starał się przedstawić w swoich późniejszych dziełach.

W dniu 28 listopada 2017 Cricoteka włącza się do programu obchodów 110. rocznicy śmierci Stanisława Wyspiańskiego. Chcemy w tym dniu oddać głos samemu Tadeuszowi Kantorowi poprzez emisję fragmentów audio jego wypowiedzi na temat doświadczeń i inspiracji zaczerpniętych z twórczości swojego poprzednika. Dodatkowo będą Państwo mogli zobaczyć archiwalne zdjęcia ze spektakli inspirowanych „Powrotem Odysa” Wyspiańskiego: „Powrót Odysa” (Podziemny Teatr Niezależny, 1944), „Nigdy tu już nie powrócę” (Teatr Cricot 2, 1988).

 

 

0
    Twój koszyk
    Twój koszyk jest pustyWróć do sklepu