Dziś są moje urodziny
Wystawa jest trzecią odsłoną w cyklu pokazów prezentujących kolekcję Cricoteki. Poświęcona została spektaklowi Dziś są moje urodziny, nad którym Tadeusz Kantor pracował od października 1989 do początku grudnia 1990. Artysta zmarł po jednej z ostatnich prób spektaklu, 8 grudnia 1990. Premiera Dziś są moje urodziny odbyła się wkrótce potem – w styczniu 1991 r. w Théâtre Garonne w Tuluzie. Spektakl grany był w 22 miastach na całym świecie do czerwca 1992 roku. [więcej o wystawie]
Wystawa udostępniana jest od poniedziałku do piątku w Archiwum Cricoteki przy ul. Kanoniczej 5 w godzinach:
poniedziałki, środy, czwartki i piątki od 10.00 do 14.00
we wtorki od 14.00 do 18.00.
Wstęp wolny.
Zapraszamy do obejrzenia zdjęć z wystawy.
Pokazy rejestracji prób do spektaklu Dziś są moje urodziny towarzyszące wystawie
Od 18 września rozpoczynamy drugi etap wtorkowych pokazów, obejmujący 6 prezentacji wybranych prób do spektaklu. Na zakończenie cyklu zaprezentujemy zapis spektaklu z paryskiego Centre Georges Pompidou.
Prezentując zapisy prób chcemy przybliżyć etapy pracy twórczej Tadeusza Kantora nad jego ostatnim dziełem teatralnym. Ten unikatowy materiał daje możliwość zobaczenia w jaki sposób przebiegała praca nad kolejnymi scenami, jaki charakter miały rozmowy Kantora z aktorami na temat postaci, kostiumów, obiektów, itp. Jest to również wyjątkowa szansa na poznanie idei i oczekiwań jakie wiązał artysta z przygotowywanym spektaklem.
Ponieważ Dziś są moje urodziny jest spektaklem, który nie został przez Kantora skończony charakteryzuje go pewne niedomknięcie – to widz pełni tutaj w wyjątkowy sposób funkcję ostatniego ogniwa w procesie oddziaływania spektaklu. Zapraszając do rozmowy aktorów Teatru Cricot 2 i osoby zawodowo zajmujące się badaniem twórczości Tadeusza Kantora, chcemy zastanowić się nad fenomenem obecności-nieobecności Kantora w spektaklu – jego intensywnego uczestnictwa w trakcie prób w zestawieniu z pustką, jaka po nim pozostała w trakcie pokazów przedstawienia.
Prezentowane próby zostały wybrane z ponad 48 godzin zarejestrowanych kamerą SVHS na prośbę Tadeusza Kantora (zarejestrowano większość prób, mających miejsce w Krakowie).
18 IX 2012, godz. 16.30
Zapis fragmentu próby spektaklu zrealizowanej w Cricotece w dniu 16 X 1989. Realizacja video: Marek Stefański. Czas trwania: 65 minut.
Prezentowany materiał jest rejestracją jednej z pierwszych prób do spektaklu Dziś są moje urodziny. Tadeusz Kantor zaczyna tutaj wyraźnie określać postaci umarłe, które pojawią się w spektaklu. Jest to jednocześnie najbardziej wyrazista deklaracja artysty, która później – w trakcie trwania kolejnych prób – ulegnie zatarciu. Kantor wyjaśnia obecność w spektaklu postaci Jonasza Sterna oraz powody użycia jego autentycznej wypowiedzi – nagranej na taśmie. Artysta podkreśla kontrast postaci umarłej w stosunku do codzienności – biednej i banalnej uroczystości urodzin. Tamten świat – jak mówi – wkracza na scenę: Żyd Jonasz Stern, Wielki geniusz Wsiewołod Meyerhold i Rewolucjonistka abstrakcji Maria Jarema.
2 X 2012, godz. 16.00
Zapis fragmentu prób spektaklu zrealizowanych w Galerii Krzysztofory przy ul. Szczepańskiej 2 w Krakowie, w dniach 2-3 II 1990. Realizacja video: Marek Stefański. Czas trwania: 95 minut.
W prezentowanych próbach bierze udział cały zespół Teatru Cricot 2 – również zagraniczni aktorzy, zaproszeni do grania w spektaklu. Dalszej konkretyzacji ulęgają sceny z Marią Jaremą i Jonaszem Sternem – Kantor tłumaczy relacje pomiędzy ich tekstami i napięcia, które będą powodować. Artysta precyzuje obsadę spektaklu. Próbowana jest m.in. scena Ojca i Osobnika, który przywłaszczył sobie twarz ojca. W trakcie prób Kantor dokonuje także krytyki polityki w polskiej kulturze.
Po projekcji rozmowa z aktorami Teatru Cricot 2 – Stanisławem Dudzickim i Janem Książkiem.
16 X 2012, godz. 16.00
Zapis fragmentu próby spektaklu zrealizowanej w budynku Urzędu Miasta w Krakowie przy ul. Grunwaldzkiej, w dniu 19 XI 1990. Realizacja video: Marek Stefański. Czas trwania: 75 minut.
Tadeusz Kantor pracuje nad sekwencjami związanymi z Obrazem Rodziny – objaśnia sposób ustawiania stołu, pojawiania się na scenie postaci i ich wzajemne relacje. Próbowane są m.in. sceny dosiadania się członków Rodziny do stolika Kantora, upadku Infantki z obrazu Velázqueza i jej ponownego usadzania w ramie obrazu oraz sekwencja powrotu Biednej Dziewczyny. Korygowane są teksty wypowiadane przez poszczególne postaci i dodawane są nowe kwestie. Kantor zwraca szczególną uwagę na intonację i gestykulację. Dopracowywana jest także kwestia Pomywaczki podającej się za krytyka, która wnosi i ustawia blat stołu.
Po projekcji rozmowa z aktorami Teatru Cricot 2 – Tomaszem Dobrowolskim i Włodzimierzem Górskim.
30 X 2012, godz. 16.00
Zapis fragmentu próby spektaklu zrealizowanej w budynku Urzędu Miasta w Krakowie przy ul. Grunwaldzkiej, w dniu 20 XI 1990. Realizacja video: Marek Stefański. Czas trwania: 75 minut.
W pierwszej części próby Tadeusz Kantor odczytuje wraz z Autoportretem Właściciela Biednego Pokoju Wyobraźni fragmenty tekstu I znowu jestem na scenie – Autoportret stara się naśladować gesty Kantora. Próbowana jest również scena Biednej Dziewczyny – pojawiają się trudności z wyjaśnieniem aktorce sposobu jej wejścia i wymawiania kwestii pełnych zdziwienia. Dopracowywana jest też, następująca zaraz po niej, sekwencja członków Rodziny, którzy mają podążać za aktorką na palcach i po cichu, jak duchy. W drugiej części próby Kantor odczytuje List do Marii Jaremy. Następnie aktorka grająca Jaremiankę rozpoczyna swój wykład na temat abstrakcji, kpiąc z Autoportretu i Infantki.
Po projekcji rozmowa z aktorami Teatru Cricot 2 – Teresą i Andrzejem Wełmińskimi oraz Andrzejem Kowalczykiem.
13 XI 2012, godz. 16.00
Zapis fragmentu próby spektaklu zrealizowanej w budynku Urzędu Miasta w Krakowie przy ul. Grunwaldzkiej w dniach 22 XI 1990. Realizacja video: Marek Stefański. Czas trwania: 45 minut.
Tadeusz Kantor odczytuje fragmenty Manifestu ambalaży i objaśnia scenę parady wojennej. Dokonuje również ustaleń w kwestii wykonania rekwizytów (temblaków i kul) dla kalek wojennych. Artysta zaznacza, że mają one sprawiać wrażenie starych i zużytych. Próbowana jest scena pochodu ambalaży –ofiar wojny i Jehowy-doktora Kleina przy dźwięku bicia serca, który wyznacza ich sposób poruszania się na scenie (przyspieszanie i zwalnianie ruchu aktorów). Kantor pracuje także nad sceną, która ostatecznie nie weszła do spektaklu – jest to rozgrywająca się na pierwszym planie scena rodzinna z pochodem wojennych kalek w tle.
Po projekcji rozmowa z Januszem Jareckim (aktor Teatru Cricot 2) i Pawłem Głowackim.
27 XI 2012, godz. 16.00
Zapis fragmentu próby spektaklu zrealizowanej w budynku Urzędu Miasta w Krakowie przy ul. Grunwaldzkiej, w dniu 7 XII 1990. Realizacja video: Marek Stefański. Czas trwania: 75 minut.
Jest to ostatnia zarejestrowana próba, która odbyła się w przeddzień śmierci artysty. Kantor odczytuje fragmenty swoich tekstów do spektaklu, wyjaśniających znaczenie wypadków rozgrywających się na scenie i role poszczególnych postaci. Mówi też o swoich oczekiwaniach wobec aktorów, udziela wielu wskazówek. W dalszej części praca skupia się m.in. na sposobie gry Autoportretu jako odbicia artysty oraz scenie przemywania powierzchni fikcyjnego obrazu przez Pomywaczkę podającą się za krytyka – ma ona na chwilę stwarzać iluzję szyby lub żywego obrazu.
11 XII 2012, godz. 16.00
Pokaz zapisu spektaklu oraz filmu dokumentalnego:
Aujourd’hui c’est mon anniversaire [Dziś są moje urodziny] – zapis spektaklu Teatru Cricot 2, Centre Georges Pompidou, Paris, I-II 1991. Materiał zawiera ok. 2-minutowe wystąpienie przed spektaklem dyrektora sceny teatralnej Centre Georges Pompidou – Marcela Bonnaud. Realizacja Jacquie i Denis Bablet, Jacques Sirot, współpraca techniczna CAMELOPARD, produkcja L’Equipe Théâtre et audiovisuel du Laboratoire de Recherches sur les Arts du Spectacle du CNRS. Czas trwania: 75 minut.
Kantor. Dziś są moje urodziny (program w związku z krakowską premierą spektaklu Dziś są moje urodziny w Sali Sokoła, 23 V 1991), realizacja Aleksandra Czarnecka, produkcja TVP Oddział w Krakowie. Czas trwania: 12 minut.
Podsumowanie programu projekcji.
Małgorzata Paluch-Cybulska, Bogdan Renczyński
Wystawa „Dziś są moje urodziny”, fot. M. Gromczakiewicz
