Katarzyna Osińska: Tadeusz Kantor i rosyjska awangarda

16 listopada 2015, godz. 18:00

 

Tadeusz Kantor w swych wypowiedziach i tekstach wielokrotnie dawał dowód fascynacji rosyjską awangardą i jej przedstawicielami. W 1988 roku wspominał: jako student, byłem pod wpływem konstruktywizmu rosyjskiego. Na wykresie Café Europe umieścił m. in.: Majakowskiego, Tairowa, Meyerholda. W symbolicznym liście do Marii Jaremy zwracał się do zmarłej artystki:

Proszę Cię, pozdrów / Świętych Rewolucji: / Malewicza, Tatlina, Popową, Meyerholda, / i naszych Błogosławionych: / Kobro, Wicińskiego, Józefa, Helenę, JONASZA (…).

Cztery nazwiska rosyjskich artystów reprezentują rewolucję w sztuce – kamienie milowe w dziejach awangardy plastycznej: Kazimierz Malewicz jako twórca suprematyzmu, Władimir Tatlin – jeden z twórców konstruktywizmu, oraz teatralnej: Lubow Popowa i Wsiewołod Meyerhold jako realizatorzy pierwszego spektaklu konstruktywistycznego – Rogacza wspaniałego Crommelyncka (1922). Konstruktywizm (inspirowany po części kubizmem) zrewidował dotychczasowe wyobrażenia o sztuce, całkowicie odchodząc od imitowania rzeczywistości na rzecz abstrakcji, geometrycznych form, bezprzedmiotowości. Przeniesienie akcentu z płaszczyzny na konstrukcję oznaczało – w sztuce radzieckiej lat dwudziestych – stopniowe przejście od malarstwa do architektury. Jednak zanim konstruktywizm zaczął przypisywać sobie funkcje sztuki utylitarnej, utożsamianej z produkcją, i zanim Tatlina zaczęto rozpoznawać jako twórcę Pomnika III Międzynarodówki, w latach 1914–1915 artysta koncentrował się na kompozycjach – tzw. reliefach i kontrreliefach – złożonych z różnych, „nic nie wyrażających” materiałów: kawałków drewna, blachy czy kartonu. Tatlin inspirował porewolucyjne poszukiwania Meyerholda; mógł też wywrzeć pewien wpływ na spektakle Kantora powstające w jego wojennym Teatrze Niezależnym. To, co zbliża obu twórców, to napięcie między abstrakcją a realnym przedmiotem.

 

Katarzyna Osińska – dr hab., profesor w Instytucie Slawistyki Polskiej Akademii Nauk (Warszawa). Zajmuje się teatrem rosyjskim XX i XXI wieku, szczególnie jego nurtem studyjnym i laboratoryjnym, relacjami teatru ze sztukami plastycznymi, problematyką transferu kulturowego w odniesieniu do związków polsko-rosyjskich oraz rosyjsko-hiszpańskich. Najważniejsze publikacje książkowe: Leksykon teatru rosyjskiego XX wieku, Warszawa 1997; Klasztory i laboratoria. Rosyjskie studia teatralne: Stanisławski, Meyerhold, Sulerżycki, Wachtangow, Gdańsk 2003; Jewgienij Wachtangow – co zostaje po artyście teatru?, Wrocław 2008 (redakcja, wstęp, kronika); Teatr rosyjski XX wieku wobec tradycji. Kontynuacje, zerwania, transformacje, Gdańsk 2009. Publikuje w czasopismach i tomach zbiorowych w Polsce i za granicą. Wykłada historię teatru rosyjskiego na Akademii Teatralnej w Warszawie oraz na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Uczestniczyła (jako kuratorka) w programach prezentujących polski teatr w Rosji i Hiszpanii.

0
    Twój koszyk
    Twój koszyk jest pustyWróć do sklepu