Tadeusz Kantor zyskał światową sławę jako człowiek teatru. W świetle scenicznych reflektorów zapomniano o jego pierwszej fascynacji – malarstwie. Był twórcą wszechstronnym i rozdzielanie jego dzieła na poszczególne “dyscypliny” jest ryzykowne. Jednak dziś, gdy po genialnych spektaklach została tylko pamięć i nagrania – warto przyjrzeć się obrazom, które tłumaczą kolejne etapy artystycznej drogi. W nich Kantor odsłania się czasem bardziej niż na scenie. Jeszcze za życia nazwano go “najbardziej światowym z polskich artystów i najbardziej polskim z artystów światowych”. W pejzażu polskiej sztuki Kantor stał się ważnym symbolem, twórcą – emblematem XX wieku. Na kolejnych etapach jego artystycznej biografii można się uczyć historii sztuki współczesnej – jej odkryć i złudzeń, jej poszukiwań i ambicji . [Krystyna Czerni, “Tadeusz Kantor. Malarstwo i Teatr. Przewodnik po twórczości artysty”, Biuro Wystaw Artystycznych w Bydgoszczy, Cricoteka, Bydgoszcz 2002, s. 4]
Zaprezentowana w niniejszym dziale ewolucja malarstwa Tadeusza Kantora jest nie tylko odzwierciedleniem działań artysty w tej dziedzinie, ale również – a może przede wszystkim – obrazem stosunku Kantora do swego malarstwa i do sztuki w ogóle. Sam artysta bowiem dostarczył tutaj niejako sposobu przedstawiania swojej twórczości plastycznej. Zamieszczony w dziale “Malarstwo” tekst jest w całości autorskim zapisem Tadeusza Kantora, który przygotowany został przez niego w latach 1986-1988 jako pierwszy album twórczości malarskiej artysty. Kantor osobiście dokonał podziału swego malarstwa na 13 etapów i napisał do nich teksty. Sam również wybrał ze swej bogatej spuścizny plastycznej 269 prac, jego zdaniem najbardziej reprezentatywnych i kluczowych. Zbiorowi temu nadał tytuł “Komentarze intymne”. Album ten wydany został w dwóch wersjach obcojęzycznych – pierwotnie w wersji włoskiej: Tadeusz Kantor, “La mia opera, il mio viaggio. Commento intimo”, Federico Motta Editore, Mediolan 1991; w tym samym roku ukazała się wersja francuska albumu: Tadeusz Kantor, “Ma création, mon voyage. Commentaires intimes”, Éditions Plume, Paryż 1991. Album nigdy nie ukazał się w swej wersji oryginalnej – w języku polskim. Sam tekst do niego opublikowany został w: Tadeusz Kantor, “Metamorfozy. Teksty o latach 1938-1974”, wybór i opracowanie Krzysztof Pleśniarowicz, Cricoteka, Wydawnictwo Naukowe, Kraków 2000.
“Komentarze intymne” Kantora są zapisem niezwykłym. Pozwalają nam poznać twórczość malarską artysty, ale również komentują jej Ľródła i mechanizmy wartościowania procesów twórczych. Chciałbym, jeżeli zdążę, napisać swoją historię sztuki. Nie jest ważne od kogo się bierze… Nie chodzi tu, jak piszą przeciętni historycy sztuki, o wpływy, tylko o powody . [Tadeusz Kantor, cyt. za: Krystyna Czerni, “Tadeusz Kantor. Malarstwo i Teatr. Przewodnik po twórczości artysty”, Biuro Wystaw Artystycznych w Bydgoszczy, Cricoteka, Bydgoszcz 2002, s. 5].
Opracowanie działu: Małgorzata Paluch-Cybulska
