Maszyna miłości i śmierci, Kassel 1987

13 VI 1987

Schauspielhaus, Kassel

Documenta 8

 

MACCHINA DELL’AMORE E DELLA MORTE
cricotage Tadeusza Kantora
na aktorów, przedmioty, marionetki, rzeźby i maszyny

Produkcja:

Museo Internazionale delle Marionette, Palermo

Centro Ricerche Teatrali “Teatro dell’Arte scrl”, Mediolan
 
Pierwsza część
TEATR MARIONETEK
Tadeusza Kantora
Rok 1937
 
ŚMIERĆ TINTAGILESA
Maurice Maeterlinck
Tłumaczenie Giovanni Raboni
 
KRÓLOWA: Luigi Arpini
TRZY SłUŻĄCE KRÓLOWEJ: Supermarionety
TINTAGILES, pretendent do tronu: Marionetka
YGRAINE, BELLANGERE – siostry Tintagilesa: Marionetki
AGLOVALE, marszałek dworu: Marionetka
KOłO
DRZWI
PODEJRZANY TYP: Stanisław Rychlicki
POSłUGACZE: Luigi Arpini, Jean-Marie Barotte, Loriano Della Rocca, Giovanni Battista Storti
 
Druga część
Przeminęło pół wieku
Rok 1987
WIADOMO JAKA MASZYNA
 
TINTAGILES (znowu) – tym razem wiejski pastuszek: Cristiano Pizzocheri
JEGO NARZECZONA: Arianna Pizzocheri
DWAJ GRABARZE: Stanisław Rychlicki, Loriano Della Rocca
TRZY MEGIERY – CZAROWNICE:  Jean-Marie Barotte, Veronica Rocca, Giovanni Battista Storti
SZKIELET: Marionetka
PIĘKNY MłODZIENIEC: Manekin
NIEZNANA MODELKA: Dalila Sena
MASZYNIŚCI MIłOŚCI I ŚMIERCI: Eros Doni, Renato Palazzi
 
Autor i reżyser cricotage’u: Tadeusz Kantor
Asystent: Anna Halczak
Konstruktor Supermarionet: Eugeniusz Bakalarz
Muzyka: Saro Cosentino
Współpraca językowa: Ludmiła Ryba
Dyrektor techniczny: Luigi Matiazzi

 

I część spektaklu  Podejrzany typ: Stanisław Rychlicki, Służące  fot. Archiwum Cricoteki

I część spektaklu Podejrzany typ: Stanisław Rychlicki, Służące fot. Archiwum Cricoteki

Museo Internazionale Delle Marionette, Palermo

Centro Ricerche Teatrali Teatro Dell’Arte, Milano, 26.05  – 28. 06

    W rok później Tadeusz Kantor nie przestaje myśleć o swoim bolesnym rozstaniu z konstruktywizmem, o kierunkach w sztuce, które były istotne w jego wędrówce artystycznej: surrealizm, dadaizm, Bauhaus. W Mediolanie powiedział do uczniów swojej szkoły, że nauczając ich chciałby jednocześnie uporządkować swój stosunek do tych zjawisk. Raz jeszcze spotkać się z nimi, podsumować je, zamknąć. Jednocześnie chciał dokonać rozliczenia swojego indywidualnego, osobistego życia. W jego sztuce pojawiła się nowa idea, która odtąd będzie obecna w teatrze i w malarstwie. Dlatego ten ponad półgodzinny spektakl jest ważny jako początkowy etap ostatniego  okresu twórczości artysty. Maszyna miłości i śmierci jest dokończeniem Lekcji mediolańskich, podsumowaniem spotkań Tadeusza Kantora ze sztuką innych artystów. Jest jego hołdem dla sztuki naszego wieku. Jednocześnie jest jego bardzo osobistym wyznaniem.

 W tym cricotege’u zaprasza nas do tajemniczego i groźnego świata dramatu Maeterlincka śmierć Tintagilesa. Powraca do swojej przedwojennej realizacji tego utworu (Teatr Marionetek Tadeusza Kantora. Rok 1937 ), fascynacji konstruktywizmem, abstrakcją, Bauhausem. Buduje na scenie drewniany krąg. Zakrywa go do połowy blaszanymi wrotami. Ciepły głos płynący z głośnika opowiada historię małego księcia Tintagilesa. Jest ona komentowana przez Posługaczy postaci Marionetek – aktorzy w czarnych ubraniach obsługując swoje marionetki z drewna umieszczone na ruchomych krzesłach – komentując tekst dramatu rozbijają jego powagę, nadają mu nowe znaczenia. Ale autor nie daje im zapomnieć o ciążącym na scenie utworze. Groźna, rytmiczna muzyka, otwarcie drzwi i ruch konstruktywistycznych Supermarionet trzech Służących przerywa tekst dramatu jednocześnie wzmacniając jego nastrój. Grozy dopełnia poruszający się po kole Podejrzany Typ, który cały czas śledzi wydarzenia na scenie. Za trzecim pojawieniem się tego groźnego przerywnika Podejrzany Typ rzuca Posługaczom długie, drewniane kije. Za ich pomocą będą teraz manipulowali marionetkami. (To scena to niemal cytat z Bauhausu). Jednak okrutna Królowa zwycięża. Jej nadejście zabija rodzeństwo Tintagilesa, wiernego sługę Aglovala. A ona sama więzi księcia w … płóciennej walizce. Okazuje się, że Królowa to postać w kostiumie Kurki Wodnej z Teatru Cricot 2.

(fragment artykułu Ostatnie cricotages Tadeusza Kantora, Anna Halczak, tekst publikowany w “Didaskalia”, grudzień 2000r.)

 

Wraz z zakończeniem dramatu Maeterlincka przenosimy się w inny czas. Dwaj Posługacze marionetek sióstr Tintagilesa podchodzą do metalowych drzwi. Uchylają je i znajdują tam Pastuszka. Kończy się czas świętej Abstrakcji. Zaczyna się druga część spektaklu: “Przeminęło pół wieku. Rok 1987. Wiadomo jaka maszyna”. Liryczna muzyka wywołuje z odsłoniętego tyłu sceny dwóch Grabarzy w obszytych złotą taśmą czarnych pelerynach i w trykornach na głowie. Popychają płóciennego konika na kółkach. Te postacie z nostalgicznych obrazów Wojtkiewicza sadzają na nim Tintagilesa-Pastuszka. Okrążają scenę. Z przeciwnej strony nadchodzi kondukt trzech Megier-Czarownic ciągnących wózek z Panną Młodą, śpiewających żałobną, ludową pieśń włoską. Tintagiles-Pastuszek i Jego Narzeczona to postacie grane przez małe dzieci. Poruszające się w przeciwnych kierunkach orszaki mijają się – spotykają kilkakrotnie na środku sceny. W tej zbyt krótkiej chwili para młoda spogląda na siebie z tęsknotą. Korowód przerywa komunikat, nadawany przez głośnik, nakazujący wszystkim opuścić scenę. Grabarze wnoszą czarny pakunek. Układają go na scenie. Maszyniści Miłości i śmierci ustawiają obok zapalone gromnice. Tadeusz Kantor siedzący do tej pory z boku sceny i tylko nieznacznie dyrygujący tak bardzo ważnym rytmem spektaklu staje na środku. Jednak nie jest sam. Obserwuje go Podejrzany Typ, jedyna postać, która występuje w obydwóch częściach spektaklu. Maszyna miłości i śmierci poruszana przez Maszynistów pokazuje na swoim kole dwie postacie umieszczone na przeciwległych punktach osi. Pojawianiu się Manekina Pięknego Młodzieńca towarzyszy sam rytm głośnej muzyki, drugiej postaci – Szkieletowi rytm wzbogacony liryczną melodią. Autor powoli ukazuje nam tajemnicę ukrytą w czarnym ambalażu. To naga, młoda kobieta-Nieznana Modelka obojętna na funkcjonowanie maszyny miłości i śmierci. Artysta odchodzi w głąb sceny.

(fragment artykułu Ostatnie cricotages Tadeusza Kantora, Anna Halczak, tekst publikowany w “Didaskalia”, grudzień 2000r.)

 

II część spektaklu  Pastuszek - Cristiano Pizzocheri  Dwaj Grabarze: Stanisław Rychlicki, Loriano Della Rocca   fot. Maurizio Buscarino

II część spektaklu Pastuszek – Cristiano Pizzocheri Dwaj Grabarze: Stanisław Rychlicki, Loriano Della Rocca fot. Maurizio Buscarino

Ten cricotage powstał w ciągu dwóch tygodni prób. Przed ich rozpoczęciem w Cricotece, w Krakowie powstały Supermarionety Służących, blaszane drzwi, krąg maszyny. Giovanni Rabboni dla Tadeusza Kantora przetłumaczył dramat Maeterlincka. Artysta pracował z aktorami włoskimi, którzy brali udział w dwóch spektaklach Teatru Cricot 2. Rolę Podejrzanego Typa powierzył swojemu aktorowi Stanisławowi Rychlickiemu. Jedną z Megier-Czarownic grała uczennica ze Szkoły mediolańskiej. Dzieci pojawiły się pod koniec prób. Spektakl był przygotowywany na otwarcie Festiwalu Documenta w Kassel. W trakcie intensywnych prób powstawało wszystko naraz: tekst, kostiumy, muzyka (Saro Cosetino), częściowo scenografia. Ciągle zmieniała się, kształtowała, koncepcja spektaklu. Były to dwa tygodnie napiętej pracy aktorów, pracowników technicznych i samego twórcy. Największym technicznym problemem były krzesła, które miały poruszać się “same” w ostatniej sekwencji pierwszej części spektaklu. Wykonanie specjalnych mechanizmów do tego celu zajęło kilka dni i bardzo niecierpliwiło artystę. Gdy wreszcie na dzień przed premierą spełniono jego żądanie okazało się, że nie o ten efekt chodziło. Tadeusz Kantor długo pracował ze Stanisławem Rychlickim nad postacią Podejrzanego Typa. Największym zmianom ulegała postać Nieznanej Modelki. Na próbach w Mediolanie miała to być postać Żołnierza ze spektaklu Wielopole, Wielopole grana przez kobietę, tutaj stojącą ze wzniesionym krzyżem w kręgu maszyny. Na premierze w Kassel Nieznana Modelka pojawiała się na scenie w czarnym trykocie wychodząc z widowni. Tadeusz Kantor sadzał ją na swoim krześle w kręgu. Paląc papierosa z obojętnością przyglądała się funkcjonowaniu maszyny miłości i śmierci. Po powrocie do Mediolanu, w trakcie pokazywania spektakli, po kilku innych poszukiwaniach zdecydował się ostatecznie umieścić ją w ambalażu.
      Maszyna miłości i śmierci to początek Teatru Miłości i śmierci – ostatniego etapu twórczości artysty. Cricotage powstał w trakcie prób spektaklu Nigdy tu już nie powrócę, którego premiera odbyła się rok później. W nim postać Nieznanej Modelki przeobraziła się w umarłą Pannę Młodą, która poślubia Tadeusza Kantora (jego manekin), czarny ambalaż okrywa wszystkie postacie i przedmioty Teatru Cricot 2.  

(fragment artykułu Ostatnie cricotages Tadeusza Kantora, Anna Halczak, tekst publikowany w “Didaskalia”, grudzień 2000r.)

 

 

0
    Twój koszyk
    Twój koszyk jest pustyWróć do sklepu