O projekcie The Book Lovers
The Book Lovers czyli Miłośnicy książek. Projekt o powieściach pisanych przez artystów wizualnych.
Kuratorzy: David Maroto (hiszpański artysta wizualny mieszkający w Holandii) oraz Joanna Zielińska (kuratorka w Ośrodku Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora – Cricoteka, Kraków).
Projekt Book Lovers to próba podjęcia systematycznych badań nad zjawiskiem powieści pisanych przez artystów. Pojawiały się one już w XX wieku, jednak to w ciągu ostatnich dziesięciu lub piętnastu lat wielu artystów zaczęło traktować powieść jako środek artystycznego wyrazu. Projekt Book Lovers ma na celu zwrócenie uwagi na tę tendencję, która jak dotąd pozostała niezauważona. Chcemy znaleźć odpowiedź na następujące pytania: Czy literatura stała się nowym narzędziem tworzenia rozwiniętych narracji w sztukach wizualnych? Czy można mówić o pojawieniu się nowego zjawiska w sztuce współczesnej? Jakie są konsekwencje procesu produkcyjnego, w wyniku którego powstaje czysto tekstualna forma, co więcej – narracja? Czy istnieje jakikolwiek związek tej formy ze sztukami wizualnymi? Czy można odnaleźć w niej nawiązanie do sztuki konceptualnej, estetyki relacyjnej czy jest to zupełnie odrębna forma artystyczna? Pisanie kolektywne, fikcyjni artyści/autorzy, ghostwriterzy… jakie problemy pojawiają się w kwestii autorstwa oraz zmiany praktyk artystycznych?
Powieść artystyczną można przedstawić w kontekście szerszego zjawiska, dającego się obecnie zaobserwować w sztukach wizualnych, tj. „zwrotu narracyjnego”. Projekt skupia się nie tylko na samym procesie pisania, ale przede wszystkim na procesie czytania. W proponowanym przez nas równaniu artysta jest autorem, lecz widz również gra podwójną rolę – staje się czytelnikiem. Projekt artystyczny, który przybiera kształt powieści, nie kończy sie wraz z jej publikacją. Powieści są po to, żeby je czytać, w przeciwnym razie stają się obojętnymi obiektami. Do życia powołać muszą je czytelnicy. Otwarcie książki i czytanie jej wymaga zaangażowania. Chcemy potraktować powieść jako obiekt relacyjny. Powieść nabiera życia w trakcie czytania, wtedy tworzy się wokół niej cały świat. Powieść artystyczna to projekt z zakresu sztuki publicznej, wykraczający poza granice przestrzeni wystawienniczej. Forma książki sugeruje, że dzieło może być czytane w codziennym kontekście, w pociągu, w łóżku, itd. Staje się doświadczeniem życiowym. Odbiór tego typu pracy wymaga więcej czasu niż zwykle w przypadku dzieła sztuki, ważniejsza jest tu refleksja niż szybka konsumpcja. Jest to przeciwieństwo sztuki „jednej linijki”, tj. dzieł, które zawierają krótki i mocny, choć najczęściej powierzchowny przekaz. „Jednolinijkowca” konsumujemy szybko, potem przechodzimy do następnego. Co jednak, jeśli nie chcę przejść do następnego? Co się stanie, jeśli zechcę się zatrzymać i dogłębnie poznać jedno dzieło? Czy jest w stanie to wytrzymać? Artyści wizualni sięgają po powieść w poszukiwaniu strategii poszerzania relacji z odbiorcą, starają się przywrócić do życia ideę praktyki artystycznej jako procesu.
Dla wielu artystów, których dzieła umieszczono w projekcie Book Lovers, powieść jest metodą tworzenia nowych obiektów sztuki. Zostaje umieszczona w samym środku konstelacji prac, dla których staje się ostatecznym punktem odniesienia. Zdarza się również, że zarówno dzieło sztuki jak i proces pisania dzieją się równolegle. Związek między dziełem wizualnym a powieścią artystyczną jest tak zróżnicowany jak zróżnicowani są artyści, którzy decydują się ją napisać, jednak wszystkim im powieść służy jako środek tworzenia sztuki. Powieść artystyczna znajduje swoje przedłużenie w różnych formach wizualnych: rysunkach, rzeźbach, pracach wideo i dźwiękowych, instalacjach, performance…
Projekt Book Lovers to przede wszystkim kolekcja powieści napisanych przez artystów. Znajduje się w niej 264 tytuły, a jej nabywcą jest M HKA, antwerpskie Muzeum Sztuki Współczesnej (Belgia). Oprócz kolekcji powstaje internetowa baza danych, również zarządzana przez M HKA. Autorzy powieści to między innymi Carl Andre, Keren Cytter, Salvador Dalí, Tim Etchells, Liam Gillick, Goldin+Senneby, Pablo Helguera, Stewart Home, Joseph Kosuth, Yayoi Kusama, Jana Leo, Jill Magid, Mai-Thu Perret, Tom McCarthy, Richard Prince, Roee Rosen, Lindsay Seers, Alexandre Singh, Andy Warhol…
Zarówno kolekcja jak i baza danych zostały zaprezentowane publiczności 6 grudnia 2012 roku w M HKA (Antwerpia). Odbyła się wtedy również rozmowa kuratorów z Sethem Siegelaubem, handlarzem sztuką, wydawcą i niezależnym organizatorem wystaw, doradcą politycznym, bibliografem i kolekcjonerem tekstyliów. W latach sześćdziesiątych zeszłego wieku otworzył środowisko wystawiennicze na nowe możliwości, kwestie i problemy wynikające z pojawienia się nowych form sztuki, zwłaszcza tych znanych pod nazwą „sztuki konceptualnej”. Rozmowa dotyczyć będzie zagadnienia „Co dzieje się, gdy dzieło sztuki staje się powieścią?”. Możliwe związki między powieścią artystyczną a sztuką konceptualną, zmiany w procesach produkcji i dystrybucji artystycznej konieczne, gdy dzieło przybiera formę książki oraz jej potencjał stawiania wyzwań konwencjom instytucjonalnym to niektóre z kwestii, które zostaną poruszone podczas dyskusji.
Projekt Book Lovers będzie miał w roku 2013 kilka odsłon: odbędzie się kilka wystaw poświęconych artystom, którzy posługują się powieścią jako formą artystyczną (Elizabeth Foundation for the Arts Project Space, NYC; De Appel, Amsterdam; Cricoteka, Kraków) oraz prezentacja na temat powieści artystycznej, w którego programie znajdą się wykłady, wywiady, dyskusje i performance (Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie). Po zakończeniu prezentacji ukaże się publikacja.
Joanna Zielińska, David Maroto
Projekt dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ambasady Królestwa Niderlandów, Przedstawicielstwa Flandrii przy Ambasadzie Belgii
Partner projektu: Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, M HKA w Antwerpii
Patronat medialny: TVP Kultura, Polska Agencja Prasowa, Księgarnie Matras, Warsaw Insider, Radio Kraków, NOTES.NA.6.TYGODNI, Onet.pl
