Warsztaty z Bogdanem Renczyńskim

Puste miejsca. Przestrzenie Tadeusza Kantora
20 – 31 lipca 2015, godz. 10:00-13:00, 14:00-17:00

 

Prowadzenie: Bogdan Renczyński
Limit uczestników: 14 osób
Spotkanie z publicznością po warsztatach: 31 lipca, piątek, godz. 19:00

 

Aby zapisać się na warsztat, pobierz formularz zgłoszeniowy i wyślij na adres workshop@cricoteka.pl w tytule wiadomości podając nazwisko prowadzącego. Termin nadsyłania zgłoszeń: 3 lipca 2015.

 

Wiodącym zagadnieniem warsztatów będzie proces badawczy przestrzeni dzieła Tadeusza Kantora. Tytułowe przestrzenie – rozumiane zarówno jako pamięć, jak i konkretne miejsca – animowały wyobraźnię artysty. Miejsca realne (bądź konstruowane na scenie) – pamięć dzieciństwa czy pamięć o wojnie, przestrzenie rekonstrukcji – wypowiadały się w dziele sztuki Kantora jako protest przeciwko przemijaniu i przemocy. Była w nie także wpisana bardzo silnie klęska, którą Kantor traktował jako element niezbędny do odrodzenia: dzieło sztuki musi stanąć w obliczu klęski i porażki, aby móc się ponownie odrodzić, otworzyć na rozwój.

Puste miejsce jako porażka w znaczeniu miejsca opuszczonego, zapominanego, niezapełnianego, które powoduje pustkę w nas samych. Doświadczenie pustego miejsca wytwarza potrzebę jego zapełnienia, zaspokojenia pustki czy braku. Taka potrzeba zapełniania pustki, czy próba rekonstrukcji pierwotnej zawartości, może być tutaj rozumiana jako reakcja na sam brak (rozumiany jako czynnik sprawczy). Taka konstrukcja może być więc dla artysty bardzo inspirująca. Wiąże się ona także z potrzebą wynagrodzenia własnym aktem twórczym – za los czy kondycję opuszczonego miejsca lub opuszczonego człowieka (miejsca cielesne).

 

WARSZTAT SKŁADAŁ SIĘ BĘDZIE Z DWÓCH CZĘŚCI TEMATYCZNYCH:

1. Gdy mnie już nie było. Gdy mnie już nie będzie...[1] – Wielopole Skrzyńskie

 

Pierwszym z poruszanych zagadnień będzie rekonstrukcja. Ta część warsztatu wiąże się z wyjazdem do Wielopola Skrzyńskiego i pracą z uczestnikami w relacji z kantorowskimi miejscami pamięci. Rekonstruowany będzie rysunek Tadeusza Kantora, namalowany przez artystę w 1983 roku, kiedy artysta odbył podróż do swojej rodzinnej miejscowości z pokazem spektaklu Wielopole, Wielopole (pierwszy raz od czasów II wojny światowej). Na rysunku tym, Kantor przedstawił siebie samego na tle zabudowań wielopolskiego rynku jako chłopca wraz z jego dziecinnym wózeczkiem-rowerkiem. Kilka lat później artysta dołączył do tego szkicu swój komentarz: Moje Wielopole. Na rynku mój wózeczek / domy – makieta = wspomnienie. Rysunek jest powrotem do dzieciństwa artysty – rekonstrukcją konkretnego miejsca i jednocześnie makietą wspomnienia. W trakcie zajęć plenerowych odbędzie się próba odszukania punktu widzenia Kantora, z którego rekonstruował swoją pamięć oraz spojrzenia na współczesne zabudowania przez pryzmat rysunku artysty (lub na odwrót). Taka rekonstrukcja może być pojmowana jako tęsknota do czyjejś pamięci, potrzeba wypełniania się cudzą biografią, doświadczania nie swoich losów, obcych wzruszeń. Rekonstruowanie odbywać się będzie w trakcie zajęć plenerowych także poprzez pracę przy wykorzystaniu filmu Rare Color Footage Depicting Jewish Life in the Shtetl Before the Holocaust ze zbiorów Yad Vashem, przedstawiającego żydowską społeczność Wielopola Skrzyńskiego około 1939 roku. Zestawienie tego obrazu z obecną zabudową Wielopola Skrzyńskiego odbywać się będzie m.in. poprzez poszukiwanie tych samych ujęć i obrazów bądź poprzez kreatywne odnajdywanie różnic i zaprzeczeń. Do dzisiaj zachowała się fragmentarycznie jedynie architektura, która jest widoczna w dokumencie. Nie ma już śladu po bohaterach filmu, czyli po zgładzonych 87 żydowskich rodzinach, których listę sporządził po wojnie ksiądz Józef Śmietana. Tego rodzaju rekonstrukcja jest próbą dotknięcia pustego miejsca po synagodze (została zburzona w czasie II wojny światowej), pustego miejsca po zanikłej konstrukcji kulturowo-społecznej, ale przede wszystkim: pustego miejsca po 735 Żydach, których życie buduje aurę archiwalnego dokumentu. Próba odtworzenia czy przeanalizowania tego pustego miejsca jest procesem powracania do atmosfery przed zagładą.

Drugim z poruszanych zagadnień jest dzieciństwo Kantora spędzone w Wielopolu Skrzyńskim w kontekście budowania przez artystę swojej sztuki z dziecięcych wspomnień i pamięci o swoim dzieciństwie. Problem pustego miejsca, z którym mierzył się Kantor konstruując swoje spektakle oraz wypełnianie przez artystę pustki miejsc poprzez rekonstrukcję na scenie (np. pokoju dzieciństwa). W procesie tym niezwykle istotny jest tekst Tadeusza Kantora pt. Spotkania ze śmiercią, w którym rekonstruuje on swój sen czy też wizję, której doświadczył w czasie gorączki – wizję własnego pogrzebu, utożsamianego z przeczuciem Sztuki.

Zestawienie tego przeczucia z ostatnim spektaklem Teatru Cricot 2 – Dziś są moje urodziny – w którym zaplanował swój pogrzeb. Analiza pustego miejsca po Kantorze, pustego miejsca w spektaklu, na którego pokazach artysta nie był już obecny (zmarł po jednej z ostatniej prób, 8 XII 1990). Puste miejsce określone przez przeczucie, projekcja artysty – puste miejsce w znaczeniu dosłownym: śmierć, brak cielesności – puste miejsce jako przestrzeń przyszłości, przestrzeń życia aktora, przestrzeń życia widzów.

 

2. Przestrzeń aktora dziełem sztuki. Przestrzeń biografii dziełem sztuki

W drugiej części warsztatów proponuję rozwinięcie problemu biografii w twórczości Tadeusza Kantora o biografie innych ludzi, których życie można rozpatrywać w sensie kondycji granicznych. Mam tutaj na myśli następujące biografie:

  1. Etty Hillesum
  2. Janusz Korczak
  3. Josephine Vergara (Jo), bohaterka reportażu Wojciecha Tochmana (Wojciech Tochman, Eli, Eli, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2013)
  4. Postać mężczyzny identyfikowana z gestami klęski w eseju Eliasa Canettiego (Elias Canetti, Tobołek [w]: Głosy Marrakeszu, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2014)
  5. Rebeca Freedman, jedna z bohaterek książki Isabel Vincent (Isabel Vincent, Ciała i dusze, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2006)
  6. Francois, bohater książki Odpowiedni trup (Jorge Semprún, Odpowiedni trup, Czytelnik, Warszawa 2002)

 

Cudze, tragiczne biografie, które wymuszają dla siebie przestrzeń w dziele sztuki, które sterują naszym stosunkiem do tych historii i które przenikają do aktu twórczego (np. roli aktorskiej, koncepcji reżyserskiej itd.)

Do jakiego stopnia biografie te wiążą się z potrzebą wynagrodzenia własnym aktem twórczym – za ich los czy kondycję opuszczonego przez te biografie miejsca? W jaki sposób przebiega proces wypełniania się cudzą biografią – potrzeba doświadczania nie swoich losów i emocji?

 

WYBRANE HASŁA/ZAGADNIENIA PORUSZANE W TRAKCIE WARSZTATÓW:

terytorium wolności / terytorium pustki

ciało aktora / ciało dzieło sztuki

ciało jest przestrzenią / przestrzeń jest cielesna

lęk artysty

kłamstwo w dziele sztuki

limit przestrzeni traconej

strach kreatywny

śmierć jako dzieło sztuki

brak kreuje dzieło

nieobecność kreuje aktora

aktor obcy we mnie / obcy kreuje przestrzeń

sekret / tajemnica budują przestrzeń

przestrzeń ambalażem obecności / nieobecności

aura kreuje przestrzeń

czym staje się miejsce, kiedy przestaje istnieć

 

BOGDAN RENCZYŃSKI 

Pracował z Tadeuszem Kantorem w latach 1980-1990. Aktor Teatru Cricot 2 w latach 1982-1992, Teatru Compagne de Singulier w latach 1994-1996, Teatru MIST w latach 1996-1997. Występował w spektaklach Tadeusza Kantora Umarła KlasaNiech sczezną ArtyściWielopole WielopoleNigdy tu już nie powrócę i Dziś są moje urodziny. Od 1980 roku pracuje w Ośrodku Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora Cricoteka. Kurator licznych wystaw w Polsce i za granicą.

Prowadził warsztaty teatralne:

  •  2015 Atelier théâtral. Methode Kantor?, Universite Toulouse – Jean Jaures
  • 2015 The Work of Tadeusz Kantor, The Watermill Center, New York
  • 2015 The Work of Tadeusz Kantor, Yale Univeristy Theatre Studies, New York
  • 2014 Atelier w trakcie projektu „ROZDROŻE 2014. XXI Międzynarodowe Spotkania Sztuki Akcji. Spektakle artystów z Francji i Polski”, CSW Zamek Ujazdowski w Warszawie
  • 2013 L’arte del vivere in viaggio di Tadeusz Kantor e Pina Bausch, Carovana SMI, Cagliari
  • 2013 Mamo… To ja, Łazarz, BAI Bizkaiko Antzerki Ikastegia, Bilbao
  • 2012 Spotkania z Teatrem Śmierci, Ośrodek Dokumentacji Sztuki T. Kantora Cricoteka
  • 2011 – Weston College, na zaproszenie Gerarda Stephensona (I’m Lady Makbet / Jestem Lady Makbet).
  • 2010 – l’ARTA (Association de Recherche des Traditions de l’Acteur) w Cartoucherie, Paryż (Aussi pres des poubelles que de l’éternité / Blisko śmietnika i wieczności).
  • 2008 – Ferme de Trielle, Thiézac, Auvergne (Le Seuil / Próg).
  • 2008 – École des Beaux-Arts KASK, Gent, Belgia (współudział w spektaklu dyplomowym Rene van Gijsegem La mer des arbres / Drewniane morze).
  • 2006 – Théâtre des Asphodeles, Lyon, w ramach festiwalu Kantor en Rhône-Alpes (La Perte des feuilles / Drzewa tracą liście).
  • 2006 – Wojewódzki Dom Kultury, Łańcut (Krzesło).

Reżyserował spektakl: Co zrobimy z wiolonczelą Matei Visnieca z Théâtrè des Collines w Etoile (Francja, 2007). Zrealizował autorskie spektakle:  Rebeko, matko moja w Théâtre du Radeau w Le Mans (Francja, 2010), Mama da, Teatr Maska w Rzeszowie, premiera X 2012.

 


[1]T. Kantor, fragment tekstu Spotkania ze śmiercią, 1987.

0
    Twój koszyk
    Twój koszyk jest pustyWróć do sklepu